ในขณะที่ประเทศไทยมีความหลากหลายของพันธุ์ปลาน้ำจืดในแหล่งน้ำต่างๆ แต่ขณะนี้สมดุลแหล่งน้ำธรรมชาติกำลังถูกคุกคาม ซึ่งมีต้นตอมาจาก “การลักลอบนำเข้าปลาต่างถิ่น” ที่ไม่ได้ผ่านการตรวจสอบหรือควบคุม จนกลายเป็นชนวนให้เกิดวิกฤตพันธุ์รุกราน” อย่างที่กำลังเกิดขึ้นใน เขื่อนวชิราลงกรณ (เขื่อนเขาแหลม) จังหวัดกาญจนบุรี ในเวลานี้
จากการบอกเล่าของชาวบ้าน และแพปลาในเขื่อนวชิราลงกรณ์ ว่า ปลาหมอบัตเตอร์เริ่มปรากฏตัวครั้งแรกในเขื่อนเขาแหลมตั้งแต่ปี 2551 หลังจากพบที่เขื่อนศรีนครินทร์ ที่อยู่ในจังหวัดเดียวกัน แม้ว่าทั้งสองแหล่งน้ำไม่ได้เชื่อมต่อกัน ผู้เลี้ยงปลากระชังที่เขื่อนเขาแหลมมองว่า การระบาดปลาหมอบัตเตอร์ในเขื่อนเขาแหลมและเขื่อนศรีนครินทร์ น่าจะเป็นผลจากฝีมือมนุษย์นำเข้ามา และหลุดรอดสู่ธรรมชาติจากการปล่อยทิ้งโดยขาดความรับผิดชอบ รวมถึงมีการเคลื่อนย้ายปลาโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์
จากปลาต่างถิ่นที่เริ่มต้นเพียงไม่กี่ตัว ถึงวันนี้ปลาหมอบัตเตอร์ ขยายพันธุ์อย่างรวดเร็วและทนต่อสภาพน้ำ ได้แพร่กระจายเพิ่มจำนวนในอ่างเก็บน้ำ อยู่ใต้กระชังเลี้ยงปลาคอยกินอาหารของปลาที่เลี้ยงในกระชัง รวมถึงเบียดเบียนปลาพื้นถิ่น กินทั้งไข่ปลา ตัวอ่อนของปลาแรดซึ่งเป็นปลาพื้นถิ่นของเขื่อนเขาแหลม ทำให้ปลาแรด ซึ่งเป็นอาหารตามธรรมชาติของชุมชนลดจำนวนลงมาก
กรณีเขื่อนเขาแหลมจึงสะท้อนว่า “การลักลอบสัตว์น้ำต่างถิ่นเพียงไม่กี่ครั้ง” ก็สามารถก่อผลกระทบยาวนานต่อระบบนิเวศ อาจเปลี่ยนโฉมระบบนิเวศทั้งลุ่มน้ำ ทุกวันนี้ ยังพบข่าวการลักลอบนำเข้าผ่านช่องทางค้าสัตว์น้ำชนิดอื่นๆ ยังคงพบอย่างต่อเนื่อง ซึ่งการลักลอบที่ไม่ถูกควบคุมนำมาสู่การปล่อยหรือเลี้ยงในบ่อธรรมชาติที่ขาดการจัดการและการควบคุมที่รัดกุมและเพียงพอ ทำให้เกิดการระบาดของปลาสายพันธุ์ต่างถิ่นในแหล่งน้ำธรรมชาติขยายวงกว้างอย่างต่อเนื่อง กระทบต่อระบบนิเวศและความมั่น่คงทางอาหารของคนในท้องถิ่น
ปลาหมอบัตเตอร์ เป็น1 ใน 13 สายพันธุ์ปลาต่างถิ่นที่กรมประมงประกาศห้ามเลี้ยงตั้งแต่ปี 2561 แต่ถ้าเจอให้จับขึ้นมาเพื่อบริโภคหรือจัดการให้ถูกวิธี
แม้ว่ากรมประมง เร่งดำเนินมาตรการควบคุมปลาต่างถิ่นอย่างเข้มแข็ง ด้วยการสำรวจประชากร การจับและกำจัดในจุดเสี่ยง รวมถึงการให้ความรู้แก่ประชาชน แต่สิ่งสำคัญที่สุดคือ “ความร่วมมือของประชาชน” ที่ต้องหยุดซื้อ ขาย หรือปล่อยปลาต่างถิ่นโดยไม่รู้เท่าทัน เพราะทุกการกระทำมีผลต่อความหลากหลายของธรรมชาติที่เราทุกคนพึ่งพา
